ARAÇLARDA GEÇİŞ
ÜSTÜNLÜĞÜ
Geçiş Üstünlüğü; Görev sırasında belirli araç
sürücülerinin, can ve mal güvenliğin tehlikeye sokmamak kaydıyla trafik
kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmalarına geçiş üstünlüğü denilmektedir. Geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur
veya görülür bir işaretini alan ve araç sürücüleri bu araçların kolayca
ilerlemelerini sağlamak için taşıt yolu üzerinde yer açması gerekir.
Gerektiğinde durmak ve bu araçlar tarafından tamamen geçilinceye kadar beklemek
zorundadırlar. Geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlar söz konusu olduğunda bu
araçların geçişlerine birincil sırada geçmelerine izin verilmelidir. 2918
sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 71 inci ve Karayolları Trafik
Yönetmeliği’nin 141 inci maddesinde geçiş üstünlüğüne sahip araçlar ve bu
hakkın hangi hallerde ve ne şekilde kullanılacağı açıkça belirtilmiştir. Kavşağa
yaklaşan sürücüler, kavşaktaki şartlara uyacak şekilde yavaşlamak, dikkatli
olmak, geçiş hakkı olan araçların önce geçmesine imkân vermek
mecburiyetindedirler. İlk Geçiş Hakkı ve Geçiş Üstünlüğü Kavşaklarda ve yol
ayrımlarında diğer yerlere oranla trafik kazalarının daha sık yaşandığı
görülmüştür. Bu sebeple sürücüler yön değiştirirken mutlaka çok dikkatli
olmalıdır. Dönüş kurallarına da mutlaka uymalıdırlar. Trafik güvenliği için
özellikle dönüşlerde ilk geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğüne de ayrıca önem
verilmelidir.
Bir
kavşakta iken böyle bir işaret alan araç sürücüleri, derhal kavşağı boşaltmak
ve gerekiyorsa emniyetli bir mesafe uzaklaştıktan sonra geçişi kısıtlamayacak şekilde
durmak ve bu araçlar tamamen geçinceye kadar beklemek zorundadır. Cankurtaran
dışında, yaralı ve acil hasta taşıyan ve geçiş üstünlüğüne sahip oldukları
ayrım işaretiyle belirlenmemiş olan araçlar; geçiş üstünlüğü hakkını, gereksiz
olmamak şartı ile kendilerine taşıt yolu üzerinde yer açılmasını sağlamak üzere
yeterli şekilde ses cihazlarını ve ışıklı işaretlerini kullanarak, gerektiğinde
el ve kol işareti yaparak, kara yolunu kullananları uyarmak suretiyle
kullanırlar. Sürücülerin demiryolu geçitlerini, geçidin durumuna uygun olmayan
hızla geçmeleri, ışıklı veya sesli işaretin vereceği “DUR” talimatına
uymamaları, taşıt yolu üzerine indirilmiş veya indirilmekte olan tam veya yarım
bariyerler varken geçide girmeleri yasaktır. Işıklı işaret veya bariyerlerle
donatılmamış demiryolu geçitlerini geçmeden önce, sürücülerin durmaları,
herhangi bir demiryolu aracının yaklaşmadığına emin olduktan sonra geçmeleri
zorunlu olmaktadır.
Kara yolu yapısı ile kentsel yapının yapım,
onarım, bakım ve işletilmesi ve kara yolunun temizlenmesinde kullanılan
araçlar, kurtarıcı araçlar, ağırlık ve boyutları bakımından özel izinle kara
yoluna çıkan ve bunlara koruma aracı olan araçların üstlerinde sarı renkli
uyarı işareti bulunur. Bu işaret geçiş üstünlüğü hakkı vermez. Sarı renkli
ışıklı uyarı işareti sadece bu araçların kendilerini belli etmeleri,
tehlikesizce sürülmeleri ve kara yolunu kullananların uyarılması nedeniyle ile
kullanılır. Kavşağa gelen sürücüler, kavşak giriş ve çıkışlarından kurallara
uygun olarak karşıya geçen yayalara, geçiş hakkını vermek zorundadırlar. Işıklı
trafik işaretleri izin verse bile trafik akımı, kendisini kavşak içinde durmaya
zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel olacak ise,
sürücülerin kavşağa girmeleri yasaktır. Sürücülerin kavşakta gereksiz olarak
yavaşlamaları, durmaları, araçtan inmeleri veya araçlarının motorlarını
durdurmaları yasaktır.
Geçiş
üstünlüğü olan araçların uyarı işaretleri;
1)
Işıklı uyarı işareti; Ambulanslarda, organ ve doku
nakil araçlarında, trafik ve genel zabıtaya ait araçlarda mavi-kırmızı veya
mavi, Karayolları Genel Müdürlüğünün sadece trafik hizmetlerine tahsis edilen
araçlarında mavi, itfaiye ve afet ve acil durum hizmetlerinde görevli bulunan
araçlarda kırmızı renk ve ışık veren ve normal hava şartlarında 150 metreden
görülebilen, dönerli veya aralıklı yanıp sönen lambalı cihazlardır.
2)
Sesli uyarı işareti; Araçların üzerinde veya görülmeyen
kısımlarında bulunan canavar düdüğü, siren veya çan gibi en az 150 metreden
duyulabilecek şekilde ses çıkaran cihazlardır. Sesler, afet ve acil durum hizmetlerinde görevli bulunan araçlarda
devamlı aynı notadan, diğerlerinde değişik notaların seslendirilmesi
şeklindedir.
Geçiş
Üstünlüğü Bulunan Araçların İşaretini Alan Araç Sürücülerinin Uyacağı Kurallar;
Ø Geçiş üstünlüğü bulunan bir aracın duyulur veya
görülür bir işaretini alan ve araç sürücüleri bu araçların kolayca
ilerlemelerini sağlamak için taşıt yolu üzerinde yer açmak, gerekiyorsa durmak
ve bu araçlar tarafından tamamen geçilinceye kadar beklemek
mecburiyetindedirler.
Ø Bir kavşakta iken böyle bir işaret alan araç
sürücüleri derhal kavşağı boşaltmak ve gerekiyorsa emniyetli bir mesafe
uzaklaştıktan sonra geçişi engellemeyecek şekilde durmak ve geçiş üstünlüğüne
haiz araçlar tamamen geçinceye kadar beklemek mecburiyetindedirler.
GELEN
TRAFİKLE KARŞILAŞMA HALİNDE GEÇİŞ KOLAYLIĞI SAĞLAMA KURALLARI
Araç
sürücüleri;
a-İki yönlü trafiğin kullanıldığı yollarda,
karşı yönden gelen araçların hareketini zorlaştıran bir durum varsa, geçişi
kolaylaştırmak için yer ayırmak, aracını sağ kenara yanaştırmak, gerekli
hallerde sağa yanaşıp durmak,
b-Tehlikeli eğimli yollarda karşılaşma
hallerinde; çıkan araç için geçiş güç veya mümkün değilse, güvenli geçişi
sağlamak üzere, inen araçlar, varsa önceden sığınma cebine girmek, sığınma cebi
yoksa sağ tarafa yanaşıp durmak, çıkan araç için manevra imkanı bulunmadığının
açıkça anlaşılması halinde de geri gitmek,
c)Taşıt yolunun dar olduğu yerlerde aksini
gösteren bir trafik işareti yoksa;
1-Motorsuz araçları sürenler motorlu araçlara,
2-Otomobil, minibüs, kamyonet, otobüs, kamyon,
arazi taşıtı, LTT, iş makineleri, motorsuz araçları sürenler yazılış sırasına
göre kendisinden önceliklere, geçiş hakkı vermek suretiyle geçiş kolaylığı
sağlamak zorundadırlar.
İlk
geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğü olan araçlar şunlardır;
1-Yaralı ve acil hastaların taşınması ve bunlara ilk ve acil yardım yapılması
için kullanılan cankurtaran ve özel amaçlı taşıtlarla, yaralı ve acil hasta
taşıyan diğer araçlar, (Mavi-kımızı veya mavi tepe lambası) 2- İtfaiye araçları
ile benzeri acil müdahele araçları, (kırmızı tepe lambası) 3- Sanık veya
suçluları takip eden veya genel güvenlik ve asayiş için olay yerine giden
zabıta araçları, (Mavi-kımızı veya mavi tepe lambası) 4- Trafik güvenliğini
koruma veya trafik kazasına el koyma amacı ile olay veya kaza yerine giden
trafik hizmetlerine ait araçlar, (Mavi-kımızı veya mavi tepe lambası) 5- Yolun
yapım ve bakımından sorumlu kuruluşa ait kar ve buz mücadelesi çalışmalarında
görevli araçlar, (Mavi tepe lambası) 6- Sadece alarm sırasında olmak üzere sivil
savunma hizmetlerine ait araçlar, (Kırmızı tepe lambası) 7- Hizmetin devamı
süresince koruma araçları ile korunan araçlar. (Mavi tepe lambası). Bu araçlar
birbirleriyle karşılaşmalarında, geçiş üstünlüğü hakkı ile kavşaklarda ilk
geçiş hakkını öncelik olarak alırlar.
Trafik
zabıtası veya trafik işaret levhası veya ışıklı işaret cihazları bulunmayan
kavşaklarda;
1-
Bütün sürücüler, geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara,
2- Doğru geçmekte olan tramvaylara,
3- Doğru geçen tramvay hattı bulunan
karayoluna çıkan sürücüler, bu yoldan geçen araçlara,
4- Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan
gelen araçlara,
5- Tali yoldan anayola çıkan sürücüler
anayoldan gelen araçlara,
6- Dönel kavşağa gelen sürücüler dönel kavşak
içindeki araçlara,
7- Bir iz veya mülkten (geçiş yolundan)
karayoluna çıkan sürücüler karayolundan gelen araçlara,
8- Dönüş yapan sürücüler, doğru geçmekte olan
araçlara yol vermek mecburiyetindedirler.
Görev halinde iken geçiş üstünlüğü hakkına
sahip olduğu, ancak bu hakkın halkın can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak,
ışıklı ve sesli uyarı işaretlerini bir arada vermek şartı ile
kullanılabileceği, bu araçların görev hali dışında geçiş üstünlüğü işaret ve
hakkını kullanamayacakları hüküm altına alınmıştır. Yani ilgili araç o an
görevde değilse trafikte geçiş önceliği söz konusu olmamaktadır. Bu durumda
geçiş hakkı kuralları uygulanmaz. Bu tür araçlara yol açmak amacıyla kırmızı
ışık ihlali yapılması halinde ceza uygulanmayacağına ilişkin Emniyet Genel
Müdürlüğü Genelgesi bulunmaktadır.