Mekanik

MOTOR

Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere “motor” diyoruz. Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir.  Bir arabanın en önemli çalışan aracı motorudur. Motorunda sıkıntı olmayan araçlar her zaman iyi olan arabalardır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte araba motorları karmaşık hale geldiği için artık her oto tamirci motor tamiri yapamamaktadır. Motorlarda bulunan yakıt akıtma sistemi aracın motorunu otomatik kontrol ederek yakıt tüketimini ez aza indirmektedir.

Yakıtlarına göre motorlar, Dizel-Benzin-LPG li olmak üzere ayrılmaktadır. Benzinli motorun yakıtı benzin, dizel motorun yakıtı Mazot (motorin); LPG'li motorun yakıtı ise LPG gazıdır. Silindir diziliş şekillerine göre motorlar sıra tipi, v tipi, yıldız tipi, boksör tipi şeklindedir. Soğutma sistemine göre motorlar, su soğutmalı ve hava soğutmalı diye ikiye ayrılır. Yanma sistemine göre motorlar, içten yanmalı ve dıştan yanmalı diye ikiye ayrılır. Araçlardaki motorlar içten yanmalı motorlardır. İçten yanmalı motorlar ise, mazot, benzin ya da motorin yakarlar.

Motorlar, çalışma zamanlarına göre, iki zamanlı ve dört zamanlı motorlar diye ikiye ayrılır. Benzinli motorlarda ateşleme, sıkıştırılmış benzin-hava karışımının buji ile ateşlenmesi ile olur. 4 zamanlı motorlarda 4 zaman, sırası ile şöyledir: Emme, sıkıştırma, ateşleme (veya genişleme; iş zamanı da denir), egzost. Enjektörlerden püskürtülerek ateşleme yapılan motorlarda yakıt olarak motorin kullanılır. Katalitik konvektör kullanılan araçlarda yakıt olarak, kurşunsuz benzin kullanılır. Bir motorun bazı parçaları şunlardır: marş motoru, piston, segman, piston kolu, silindir kapağı, supap kapağı, eme manifoltu, egzost manifoltu, silindir gövdesi, silindir gömleği, karter, conta, külbütör, emme supapı, ekzost supapı, supap iteceği, krank mili, kam mili, volan dişlisi, eksantrik dişlisidir.

Motorun parçaları içindeki ve dışındaki parçalar diye iki gurupta incelenebilir. İçindeki parçalar asıl görevi yapan parçalardır. Dışındaki parçalarda motorun parçasıdır fakat yardımcı parçalar olarak görev yaparlar.

Motorun İçindeki parçalar sırasıyla şunlardır;

1.Silindir (Motor) Bloğu; Motorun ana gövdesini oluşturur. Pistonlara ve krank miline yataklık yapar. İçerisinde silindirler, krank, mili, kam (eksantrik) mili, yağ pompası, dışarısında yakıt pompası, distribütör, yağ filtresi, şarj dinamosu, marş motoru gibi elemanlar bulunur. Motor kulakları vasıtasıyla şasiye bağlanır. Sıcak motora soğuk su, soğuk motora sıcak su konulduğunda silindir bloğu ve silindir kapağı çatlar.

2.Silindir Kapağı; Silindir bloğunun üzerini kapatır, yanma odalarını oluşturur. Üzerinde bujileri, emme ve egzoz subaplarını, enjektörleri taşır. Yanma dolarının çevresinde su ve yağ kanalları vardır.

3.Karter; Silindir bloğunun alt tarafını kapatır. Motor yağına depoluk eder. Altında yağ boşaltma tapası vardır.

4.Subap (Külbütör) Kapağı; Subap mekanizmasını ve motoru toz, su ve pisliklerden korur. Motor yağı, üzerindeki yağ kapağından konulur.

5.Krank Mili; Pistonlardan gelen doğrusal hareketi dairesel harekete dönüştürür. Krank milinin en ucunda bir dişli ve kasnak bulunur. Dişli kam (eksantrik) miline hareket verir. Kasnak ise su pompası ile alternatöre hareket verir. 4 zaman krank milinin 2 devrinde, iki zaman ise krank milinin 1 devrinde gerçekleşir.

6.Piston; Silindir içerisindeki hareketlerinden dolayı zamanların meydana gelmesini sağlar. (Emme-sıkıştırma-ateşleme- egzoz)

7.Segmanlar; Pistonlar üzerinde bulunur hareketli parçalar arasında sızdırmazlığı sağlar. Segmanlar veya silindir odası aşındığında motor yağ yakar ve egzozdan mavi duman çıkar.

8.Kam(Eksantrik) Mili; Hareketini krank milinden alır. 4 elemana hareket verir; Subaplara, distribütöre, yağ pompasına, yakıt pompasına hareket verir.

9.Yağ Pompası; Karterdeki yağı alarak yağlanacak motor parçalarına pompalayan  elemandır.

Motorun dışındaki parçalar da şunlardır; Motorun dışındaki parçalar yardım eden sistemlerdir ve yardımına göre isim alır. Ateşleme, yakıt, soğutma, yağlama, şarj ve marş gibi yardımları yaparlar.

1.Radyatör; Su soğutma motorlarda soğutma suyuna depoluk eder, sistemde ısınan suyun soğumasına yardımcı olur.

2.Karbüratör; Motora gerekli olan benzin, hava karışımını şartlara-göre 1/15 (benzin – hava) oranında karıştıran elemandır. Emme manifoldunun üzerinde bulunur.

3.Hava Filtresi; Dışardan motor içerisine alınacak olan havayı temizleyip karbüratöre veya emme manifolduna gönderen parçadır.

4.Yağ Filtresi; Motor içerisinde dolaşarak kirlenen yağı temizleyen elemandır.

5.Manifoltlar (Emme – Egzoz ); Egzoz manifoldu, yanmış sonunda meydana gelen egzoz gazlarını toplayarak egzoz borusuna buradan da yanmış gazların dışarıya atılmasını sağlar.

6.Endüksiyon Bobini; Akümülatörden aldığı 12 voltluk doğru-akımı 15 – 25 bin volta yükselten elemandır.

7.Buji; Yanma odasına sıkıştırılmış bulunan yakıt – hava karışımını kıvılcımla ateşleyen elemanıdır.

8.Yakıt Pompası (Yakıt Otomatiği); Depodan aldığı yakıtı karbüratöre pompalayan elemandır.

9.Distribütör; Endüksiyon bobininden aldığı yüksek voltajı ateşlenme sırasına göre bujilere dağıtan elemandır.

10.Marş Motoru;  Motora ilk hareketi veren elektrik motorudur.

  Motorların temel amacı ise; Benzinli motorların en önemli amacı ise aracı hareketlendirebilmek için benzini kullanarak hareket enerjisine dönüştürmektir. Kullanılan benzini hareket enerjisine dönüştürmek içinde en kolay yol, motor içindeki benzini yakmaktır. Bu yüzden araba motorları için, içten yanmalı motor söylenmektedir. Motor içindeki benzinin yanması, dâhili olarak gerçekleşmektedir. Bu konuda dikkat edilmesi gereken 2 husus bulunmaktadır;

1) İçten yanmalı motorlar; içten yanmalı olarak tabir edilen motorlar; dizel motorlar ve gaz tribün motorlarıdır. Her bir motor çeşidinin kendine özgü avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. İçten yanmalı motorlarda; yüksek enerjili olan yakıtlardan (Ör: Benzin) az miktarda kullanmakla, kapalı alanda yakıt ateşlenir ve bunun sonucunda bir patlama gerçekleşir. Patlama sonucunda oluşan gaz genişlemesiyle çok büyük ölçekte enerji açığa çıkar. Ortaya çıkan enerjinin ne kadar kuvvetli olduğunu örneklendirmek gerekirse; bu enerji ile bir parça 500 metre ileriye rahatlıkla fırlatılabilir. Böylece ortaya çıkan enerji, bu parça için hareket enerjisine dönüştürülmüş olunur. Elbette ortaya çıkan enerji çok farklı amaçları gerçekleştirmek için kullanılabilir.

2) Dıştan yanmalı motorlar; Dıştan yanmalı olarak tabir edilen motorlara en iyi örnek; eski tip tren motorları ve botlardaki buhar motorlarıdır. Yakıt olarak kullanılacak olan; odun, kömür, yağ vs. buharın oluşturulması amaçlı, motor dışında yanar ve oluşan buhar motora hareket gücü sağlar. İçten yanmalı olarak tabir edilen motor çeşitleri, dıştan yanmalılara göre daha verimlidir. Daha açmak gerekirse; içten yanmalı olan motorlar, dıştan yanmalılara göre aynı mesafede daha az yakıt tüketirler ve aynı gücü sağlayacak olan içten yanmalı bir motor, dıştan yanmalı çeşidine göre çok daha küçük boyutlardadır.